Veel mensen zullen zich nog de evacuatie van het rivierenland in januari 1995 herinneren, in 2020 vijfentwintig jaar geleden. Het was een van de grootste evacuaties uit de recente geschiedenis, 250.000 mensen kregen te horen dat zij hun huis moesten verlaten.
Na dagen van noodweer in Europa waren er overstromingen langs de grote rivieren in Frankrijk, België en Duitsland.In het hele rivierengebied stond het water bijna tot de kruin van de dijken. Men vreesde dat de dijken het zouden begeven.
Het zou niet de eerste keer geweest zijn, al was het wel weer een tijd geleden.
De laatste grote overstroming in het rivierenland was in 1925. Op verschillende plaatsen in Gelderland, Brabant en Limburg braken toen verzwakte dijken door en liepen polders onder water.
Het water staat bijna tot de kruin van de dijk.
In de verte Zaltbommel. (foto:
J.Oomkens)
De dijkdoorbraak van 1579
Over de dijkdoorbraak van 1579 in Tuil is weinig in de archieven te vinden.
P.F. Elbers legt in zijn publicatie 'De Dijken van Tuil' uit hoe dat waarschijnlijk komt.2
Opgravingen
Elbers heeft lange tijd met zijn gezin in De Lindenhof in de St. Antoniestraat gewoond en was erg geïnteresseerd in de historie van zijn dorp. Door graafwerkzaamheden in zijn tuin kwam hij toevallig op het spoor van een bijzondere zandlaag.
Hij deed verder onderzoek, in totaal 150 grondboringen, ook op andere plaatsen in het dorp. Daaruit bleek dat het rivierzand alleen afkomstig kon zijn van een dijkdoorbraak.
Onder de zandlaag werden aardewerk scherven gevonden die 16e-eeuws of ouder waren. Scherven uit latere eeuwen waren alleen in hogere bodemlagen aanwezig. Het moest hier dus gaan om een dijkdoorbraak aan het eind van de 16e eeuw: de 'vergeten' dijkdoorbraak van 1579.
Hoog water bij Tuil (foto:
J.Oomkens)
Dijkdoorbraken in Tuil
Tuil heeft in de loop van de geschiedenis vier keer te maken gekregen met een dijkdoorbraak, in 1579, 1663, 1677 en 1809.1
Iedere doorbraak was natuurlijk een ramp voor het dorp. De overstroming van 1663 was voor Tuil het meest ingrijpend, er stortten veel huizen in.
Veel inwoners verlieten na zo'n dijkdoorbraak en de nasleep daarvan het dorp. Door dijkreparaties en verleggingen raakte Tuil aan het eind van de 18e eeuw geruïneerd.
Drie wielen herinneren aan de dijkdoorbraken. Twee buitendijks (1663) en een binnendijks (de Est). Ze liggen vlak bij elkaar. De dijk kruiste daar een oude meander en was daardoor op die plaats minder sterk3.
Ijsdammen4
De meest voorkomende oorzaak van dijkdoorbraken was de vorming van ijsdammen in de rivier.
Doordat klompen drijfijs aan elkaar vastvroren, konden ze uitgroeien tot een ijsdam over de hele breedte van de rivier. Wanneer het dan stroomopwaarts begon te dooien of regenen, werd het water achter de ijsdam opgestuwd en braken de dijken.
Dat was ook de oorzaak van de overstromingsramp in 1809. Het was de zwaarste watersnood in het rivierengebied ooit.
Alleen al in de Tielerwaard werden 331 huizen volledig verwoest en 573 zwaar beschadigd.
Er verdronken hier 395 runderen, 303 schapen, 105 paarden, 95 varkens, 3 ezels en 2 geiten.
Het meeste indruk maakte het grote aantal doden: in het gehele getroffen gebied ongeveer 275 waarvan 92 in de Tielerwaard.5
Vorming van ijsdammen zal tegenwoordig niet snel meer optreden. Het rivierwater is opgewarmd met het koelwater van o.a. elektriciteitscentrales en echt strenge winters zijn er niet meer.
Bronnen:
1.Regionaal Arrchief Rivierenland, https://regionaalarchiefrivierenland.nl/korte-geschiedenis-van-het-dorp-tuil. Geraadpleegd op 30 november 2019
2.
Elbers P.F., De dijken van Tuil, in: Historisch geografisch tijdschrift jrg 15 no.1 (1997).
https://thg.verloren.nl/_file/144825/Elbers_P.F._-_De_dijken_van_Tuil_-_jaargang_1997-1.pdf 3.
DHV B.V., Startnotitie Structuurvisie/MER Waalwede West, p 13 4.
De Bosatlas van Nederland Waterland, Noordhoff Uitgevers Groningen, 2010 5. Harten J.D.H., Sporen in het landschap, Uitgeverij Matrijs, 1997
